Hikaye, 1796 yılında İngiliz hekim Edward Jenner’ın yaptığı dahiyane bir gözlemle başlıyor. Jenner, tıp dünyasını temelden değiştirecek o çarpıcı gerçeği fark etti: Daha önce inek çiçeği (çiçek hastalığı virüsünün bir türü) bulaşmış olan sütçü kızlar, o dönemde yaygın olarak uygulanan “kasıtlı variolasyon” yöntemine rağmen çiçek hastalığına yakalanmıyorlardı. Peki neydi bu variolasyon?
O zamanlarda doktorlar, hasta bir kişiden aldıkları çiçek hastalığı kabarcıklarını sağlıklı bir kişiye aktararak “aşı” yapıyorlardı. Kimsenin tam olarak anlayamadığı bir nedenle, bu “aşılanan” kişiler genellikle sadece hafif bir çiçek hastalığı geçiriyor, ancak ömür boyu bağışıklık kazanıyorlardı.
Ancak Jenner, çiftçi topluluğunda yüzyıllardır bilinen, daha basit bir gerçeğin peşine düştü: “İnekleri sağarak, insan çiçek hastalığından korunuluyordu.” İşte bu sıradan görünen inanışın ardında, tıp dünyasını kökten değiştirecek bir mucize gizliydi. Jenner, bu ineklerin bazılarında inek çiçeği olduğunu ve bu hastalığın insanlarda daha hafif seyreden, ancak yine de bağışıklık sağlayan bir etki yarattığını keşfetti.
Yani, daha az virülan (hastalık yapıcı) bir patojenle hastayı tedavi etmek, gerçek hastalığa neden olmadan güçlü bir bağışıklık tepkisi tetikliyordu. Jenner’ın bu gözlemi ve ardından yaptığı çalışmalar, modern aşının temelini oluşturdu.
Onun sayesinde, 1900’lü yıllardan itibaren 200 milyondan fazla insanın hayatına mal olan çiçek hastalığı, 1977’de yürütülen küresel aşılama kampanyaları sayesinde neredeyse tamamen ortadan kaldırıldı. Bu inanılmaz başarı, sadece Edward Jenner’ın dehasına değil, aynı zamanda o mütevazı hayvanın, yani ineğin memelerine de bir borç.
İnsanlık tarihinin en yıkıcı hastalıklarından birine karşı kazanılan bu zaferde, doğanın sunduğu küçük bir ipucunu takip eden bir bilim insanının ve evcilleştirilmiş bir hayvanın beklenmedik rolü, gerçekten de ders kitaplarında daha fazla yer almayı hak ediyor.
Sizce tıp tarihindeki başka hangi sıradışı veya az bilinen olaylar, günümüzdeki tedavilerin temelini oluşturmuştur?
Kaynak: Wired.com